Als het gaat over het corrigeren van het gedrag van onze kinderen, denken we vaak eerst aan straffen en belonen. De een kiest ervoor om zijn kind even naar de gang of naar zijn kamer te sturen, de ander houdt niet van straffen en kiest liever voor het belonen van goed gedrag. Maar wist je dat wij als ouders nog een andere, veel betere, tool in handen hebben om gedrag te corrigeren?

_{Deze blog is geschreven door Pauline de Vries. Pauline is pedagoog MSc, coach voor moeders en zelf ook moeder van twee tieners. Wil je meer weten over het werk van Pauline? Neem dan een kijkje op haar website: www.paulinedevries.com.}

Gedrag corrigeren door straffen of belonen.

De instrumenten straffen en belonen hebben drie belangrijke voorwaarden om te werken. Ten eerste moet de straf of de beloning zo snel mogelijk na de gebeurtenis uitgevoerd worden. Het heeft geen zin om een kind na een week nog te straffen voor iets dat hij vorig weekend gedaan heeft. Zeker bij jonge kinderen is het belangrijk dat het corrigeren van het gedrag vrijwel direct plaatsvindt. Ten tweede moet er altijd een duidelijke samenhang zijn tussen het gedrag en de consequentie. Als een kind zijn broertje slaat, heeft het geen zin om hem die avond een uur minder lang televisie te laten kijken. Er is dan geen verband tussen oorzaak en gevolg, waardoor je straf waarschijnlijk weinig effect heeft. Ten derde werkt straffen en belonen alleen bij het aanleren van vaardigheden. En dan zijn er ook nog kinderen die ongevoelig zijn voor straffen en belonen, waardoor je als ouder het gevoel kan krijgen met lege handen te staan.

Gedrag corrigeren door voorleven.

Voorleven is een veel duurzamere en praktischer manier van gedrag corrigeren. Maar wat is voorleven precies? In het Engels noemen we voorleven ook wel ‘lead by example’; leiden door het voorbeeld te geven. Kinderen leren veel meer van wat je doet, dan van wat je zegt. Dat noemen we ook wel ‘authentiek leren’. Door te observeren en na te doen leren kinderen op een authentieke manier, wat zorgt voor een veel beter begrip. Jij laat in het dagelijks leven aan je kind zien wat het gewenste gedrag is, door je zelf op die manier te gedragen. Je zegt wat je doet en je doet wat je zegt. Dus, wil je dat jouw kind minder brutaal is, geen scheldwoorden gebruikt en niet schreeuwt? Begin er dan mee om zelf ook op je woorden te letten en niet je stem te verheffen.

Voorleven is niet hetzelfde als het goede voorbeeld geven.

Hoewel de Engelse term ‘lead bij example’ je misschien op een verkeerd spoor gezet heeft, is voorleven niet hetzelfde als het goede voorbeeld geven. Als je aan je kind laat zien hoe je netjes met bestek eet, je jas aan de kapstok hangt of afval in de prullenbak gooit, dan geef je het goede voorbeeld. Je leert je kind vaardigheden door te laten zien hoe dat moet.

Bij voorleven gaan we nog een stapje verder. Je leeft het leven waarvan je graag zou willen dat je kind dat ook gaat leven. Voorleven gaat dus meer over normen en waarden, over principes en gedrag, dan over vaardigheden. Door voorleven leren kinderen bijvoorbeeld om empathie en respect te tonen, dat kun je niet afdwingen door straffen en belonen.

Leef voor hoe jij omgaat met emoties.

Voorleven is ook erg bruikbaar bij het leren omgaan met emoties. Bij voorleven gaat het er niet om dat jij als ouder een perfect leven leidt en lachend door het leven huppelt, het gaat er om dat jij laat zien hoe je omgaat met verschillende situaties. Juist als alles mis gaat, je een fout maakt of te maken hebt met teleurstelling is het ontzettend waardevol om je kind voor te leven hoe jij omgaat met tegenslag. Je bent niet altijd vrolijk, soms ben je zelfs ontzettend boos. Maar wat is het gewenste gedrag dat je laat zien als je boos bent? Hoe los je een ruzie op? Wat is acceptabel gedrag op zo’n moment en wat ongewenst? Hoe ga je op een goede manier om met boosheid en verdriet?

Bedenk ook dat jij als ouder niet de enige bent die door je kind geobserveerd wordt. Ze leren ook door het observeren van het gedrag van hun leerkracht, voetbaltrainer, tante, buurman en oudere kinderen uit de buurt. Je hoeft het dus niet alleen te doen!

Voorleven is niet eenvoudig, maar wel een waardevolle investering.

Het probleem van voorleven is, dat het niet eenvoudig is om het goed te doen. Ga maar eens bij jezelf na. Als jij niet wilt dat je kind teveel achter een beeldscherm zit, zal je zelf dus ook niet teveel op je telefoon moeten kijken als je kind in de buurt is. Als jij wilt dat je kind zich bij een driftbui goed gedraagt, zal je zelf dus ook niet tegen je kind moeten schreeuwen, als de stoom uit je oren komt. Dat is niet altijd makkelijk. Maar als het je lukt om goed voor te leven, heb je wel een ontzettend waardevolle tool in handen om het gedrag van je kind langdurig te verbeteren.

Ouders die bewust voorleven weten dat voorleven veel tijd en energie kost. Maar ze ervaren ook dat het een hele waardevolle investering is. Het kost tijd en energie, maar dan zal je zien dat je kind steeds vaker het gewenste gedrag laat zien. Er is dan minder strijd in huis, je hoeft minder vaak in te grijpen en je kind heeft meer controle over het uiten van zijn emoties. Klinkt als een goede investering?

Een goede start; observeer je kind en begin daarna bij jezelf.

Een goed begin is om na te gaan welk onwenselijk gedrag je kind regelmatig laat zien. Is dat brutaal zijn, schreeuwen, ruzie maken met zijn zusje, niet opruimen na het spelen? Bedenk dan hoe jij zelf handelt in deze situaties. Hoe ga jij zelf om met conflicten en met heftige emoties? Ben je zelf een opgeruimd type, of slingert er in jouw werkkamer van alles rond? Praat je zelf respectvol tegen en over anderen, ook in de auto of als je televisie kijkt? Daar zijn vaak nog veel punten te behalen.

Wees geen perfecte ouder.

Het gaat er bij het opvoeden niet om dat je de perfecte ouder bent, die nooit fouten maakt. Het gaat er om hoe je met fouten omgaat en dat je, juist dat, laat zien aan je kind. Je moet dus juist geen perfecte ouder zijn, fouten maken en falen om je kind te kunnen laten zien hoe je omgaat met tegenslagen.

Bij het aanleren van vaardigheden kom je waarschijnlijk heel ver met straffen, belonen en het goede voorbeeld geven. Wil je daarnaast het gedrag van je kind echt op een duurzame manier verbeteren en hem stimuleren om empathisch, respectvol en verantwoordelijk te zijn? Dan is voorleven het beste gereedschap om in te zetten.