Rouwverwerking bij kinderen, hoe kun je hierbij helpen?

rouwverwerking_kinderen

(Gastblog) Het grootste gedeelte van de mensen maakt in zijn eerste 12 levensjaren het overlijden van een dierbare mee. In ons geval betrof het mijn oma, waar ook mijn kinderen een zeer hechte band mee hadden. Hoe vertel je aan jonge kinderen dat een dierbare is komen te overlijden? Hoe kun je kinderen helpen bij rouwverwerking? Ik geef je graag de tips die wij kregen van de uitvaartbegeleider en een aantal keuzes die wij hierin gemaakt hebben.

Hoe vertel je een kind dat een dierbare is overleden?

Dood is lastig uit te leggen

Ondanks dat we hier al iets langer over na hebben kunnen denken, vond ik het toch best lastig op het moment dat het zo ver was. Het begrip de ‘dood’ is namelijk vrij lastig om uit te leggen. Hoe vertel je een kind hij/zij iemand nooit meer in levende lijven zal zien? De dood is iets wat zelfs voor sommige volwassenen al moeilijk is om te bevatten, laat staan voor kinderen.

Dood zijn is géén slapen

De tip die wij van de uitvaartbegeleider kregen is om niet te zeggen dat iemand ‘slaapt’. Kinderen kunnen de dood mogelijk gaan associëren met slapen wat voor slaapproblemen kan zorgen.

Voorbereiden sterven door ziekte

Is de dierbare terminaal? Dan kun je je kind het beste alvast voorbereiden op het naderende overlijden zoals bijvoorbeeld dat de dierbare erg ziek is en de dokters er alles aan hebben gedaan om hem/haar beter te maken, maar dat dat helaas niet is gelukt.

Verdrietig nieuws gesprek

Op het moment dat de dierbare is overleden kun je het gesprek beginnen met dat je iets heel verdrietigs hebt om te vertellen. Een mooie manier die ik op het internet heb gevonden was dat je aan een kind kan vertellen dat de persoon niets meer hoort, ziet, voelt en ook geen pijn meer heeft (indien dit het geval was).

Wat begrijpt een kind over de dood, per leeftijd

Wat betekent ‘dood’ voor een kind? Vanaf welke leeftijd heb je het besef dat de dood definitief is. Dat iemand die dood is niet meer terugkomt. Hieronder een algemene leeftijdsindeling met het bijhorende besef, gebaseerd op een ‘gemiddeld kind’:

  • Kinderen tot een jaar of 3 begrijpen niet dat een dierbare na het overlijden voor altijd weg zal zijn. Wel voelen zij de emoties van anderen, zoals het verdriet. Kinderen van deze leeftijd kunnen wel iemand missen;
  • Kinderen tot 5 jaar begrijpen al iets meer van dat iets er niet is. Echter kunnen zij nog geen onderscheid maken tussen tijdelijk en definitief;
  • Tussen de 6 en 9 jaar gaan kinderen steeds beter begrijpen dat iemand die is overleden ook echt niet meer terug komt. Het keerpunt aan deze leeftijd is wel dat zij dus ook het besef krijgen dat de dood iets is waarbij iets of iemand wordt afgenomen en kan hier bang voor worden;
  • Vanaf ongeveer 9 jaar is het begrip ‘dood’ duidelijk bij kinderen.

Prentenboeken voor kinderen bij uitleg en rouwverwerking

Een manier om je kind voor te bereiden is door het voorlezen van prentenboeken voor kinderen. Dit kun je al doen op het moment dat iemand bijvoorbeeld erg ziek is, zodat je kind weet wat het kan verwachten. Soms heb je geen keuze en komt een overlijden van een dierbare onverwacht. Ook dan kunnen boeken voor kinderen in dit thema ondersteunen.

Een aantal boeken waar je naar zou kunnen kijken zijn:

Wel of geen kinderen bij de uitvaart?

Vanaf dat we wisten dat mijn oma niet lang meer te leven zou hebben, zijn we samen met haar de wensen voor haar uitvaart gaan bespreken. Eén van de vragen die gelijk gesteld werd was; wel of geen kinderen bij de uitvaart? Uiteraard kan dit verschillen per kind. Oordeel dus zelf of je kind het wel of niet aan zou kunnen. Je kunt hierbij bijvoorbeeld kijken naar de leeftijd van je kind en naar de band die hij/zij met desbetreffende persoon had.

De dood hoort bij het leven, net zoals een geboorte

De vraag of je jonge kinderen wel of niet mee moet nemen naar een uitvaart heb ik ook gesteld aan de uitvaartbegeleider. Overlijden hoort, net zoals geboorte, bij het leven. Het verliezen van een dierbare is verdrietig. Kinderen mogen dit best zien. Volwassenen proberen echter vaak jonge kinderen tegen het verdriet te beschermen. Wat aan de ene kant logisch is. Door kinderen juist bij een uitvaart te betrekken leren zij dat het wel verdrietig kan zijn, maar niet eng is. Ervaring leert dat de meeste kinderen die bij een uitvaart worden betrokken, op latere leeftijd makkelijker met de dood omgaan dan kinderen die zijn ‘buiten gesloten’.

Oordeel zelf of je kind om kan gaan het verdriet van anderen. Het ene kind is tenslotte het andere kind niet en jij kent je kind het beste.

Een uitvaart hoeft niet stijf te zijn

De uitvaartbegeleider vertelde dat er tegenwoordig ook steeds meer informele uitvaarten zijn. Het is dus niet persé nodig om met zijn allen in rijen in een aula te zitten. Een informele uitvaart kan op een gewenste plek plaatsvinden.

Wij hebben gekozen voor een kleine zaal bij het uitvaartcentrum waar een aantal tafels en stoelen staan en men iets kan drinken onder het genot van een koekje of iets anders lekkers. Voor de kinderen is er bij dit uitvaartcentrum een speciale kinderhoek waar wat tekenspullen, spelletjes en ook kinderboeken staan. De kinderen kunnen zelf vragen stellen aan de uitvaartbegeleider. De uitgekozen muziek wordt gebruikt als achtergrondmuziek. Voor ons was deze keuze minder emotioneel belastend dan een traditionele uitvaart.

Je kind voorbereiden op een uitvaart

Besluit je om je kind wel mee te nemen van een uitvaart, dan kan het raadzaam zijn hem/haar hier op voor te bereiden. Vertel je kind wat hij/zij kan verwachten. Wanneer je niet weet wat je van de uitvaart kunt verwachten, vraag dit dat gerust bij degene die dit regelt. Vaak vinden zij het alleen maar fijn als ze dit met je mogen delen. Mogelijk kun je ook aangeven dat er kinderen komen zodat ze de uitvaart hier enigszins op kunnen aanpassen/rekening mee kunnen houden.

Manieren om kinderen te betrekken bij het afscheid

Of je besluit je kind al dan niet mee te nemen naar een uitvaart, er zijn nog meer manieren waarop je je kind bij het afscheid kunt betrekken:

  • Het meest voorkomende ritueel bij afscheid is het aansteken van een kaarsje. Dit kun je op elke gewenste plek doen;
  • Je kunt je kind ook een tekening laten maken of brief laten schrijven. Indien gewenst kun je deze in of op de kist van de overledene leggen;
  • Je hoort wel eens dat men kinderen mee laat helpen om een bloemstuk te maken. Op het internet kun je verschillende websites vinden waarop wordt beschreven hoe je dit kunt doen. Bij sommige bloemisterijen is het tevens mogelijk om een bloemstuk onder begeleiding te maken.
  • Wat je ook wel eens ziet is dat kinderen mogen tekenen of schilderen op een grafkist. Dit is een persoonlijke smaak. Zelf vind ik dit geen prettig idee..
  • Bij de uitvaart zelf hebben wij met zijn allen (het idee kwam van mijn oom) witte ballonnen met helium losgelaten. Dit was een erg mooi gezicht.

Koester de herinneringen

Helaas stopt de rouwverwerking bij kinderen en volwassenen niet zodra de uitvaart heeft plaatsgevonden. Des te belangrijker is het om de fijne herinneringen te koesteren. Je kunt je kind hier prima bij helpen. Grafzerken kunnen bijvoorbeeld door het kind een extra persoonlijke touch krijgen door een tekst van het kind te laten graveren of een tekening er op af te laten drukken.

Het is dan ook niet voor niets dat je vaak ziet dat men foto’s van dierbare in huis plaatst. Voor mijn oudste zoon die een hechte band met mijn oma had heb ik dan ook een fotolijst voor 4 foto’s gekocht.

Praten, praten, praten. Mogelijk hét codewoord voor rouwverwerking. Praten is belangrijk voor de verwerking. Zowel voor jezelf, als voor je kinderen.

Mijn keuze

Uiteindelijk heb ik er zelf voor gekozen om de kinderen niet mee te nemen naar de uitvaart. De reden hiervan is dat ik bang was dat mijn oudste zoon (7 jaar) helemaal van slag zou raken gezien zijn zeer hechte band met mijn oma én gevoelige karakter. Misschien was het wel goed gegaan, dat zullen we nooit weten. Voor nu heeft hij vrede met de gang van zaken en daar ben ik blij om.


* Deze blog werd voor Papa’s wereld geschreven door Manuela van Opwegmetmama.nl. Zij schrijft op haar eigen blog artikelen over uitjes en vakantietips voor ouders met kinderen van baby t/m basisschoolleeftijd. Nieuwsgierig geworden? Neem dan eens een kijkje!
* Papa’s wereld heeft enkele redactionele aanpassingen gemaakt waarbij de inhoud van de tekst intact bleef.

Schrijver: Gastblogger

Papa's wereld krijgt regelmatig tekstuele bijdragen van lezers, organisaties en bedrijven. Om duidelijk te maken dat een artikel niet geschreven is door de redactie van Papa's wereld, worden deze artikelen geplaatst onder de auteur 'Gastblogger'. Zelf een keer een bijdrage plaatsen op Papa's wereld, mail ons op info@papaswereld.nl

Leave a Comment

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *